Wanneer ik aan de slag ga met een nieuwe L&D-opdracht, deel ik nog wel eens het boekje ‘Blended leren ontwerpen’ van Joitske Hulsebosch en Sibrenne Wagenaar uit. In het eerste hoofdstuk verwijzen zij naar een artikel van Manon Ruijters: ‘De zeven grondtonen van leerprocessen’. Dit artikel beschrijft vier soorten vraagstukken die vaak voorkomen bij organisaties: vragen naar meer, hoe, anders en beter. De grondtonen bieden handvatten om een match te maken tussen organisatievraagstukken en passende ontwikkelstrategieën.

In deze blog wil ik de grondtonen eens bekijken in het licht van de huidige trends in leren en technologie. Sommige principes zijn tijdloos en blijven overeind, terwijl anderen door technologische en maatschappelijke veranderingen aangepast of zelfs vervangen zijn.

De grondtonen van Manon Ruijters

1. Informatief leren
Bij een vraag naar kennis, vaardigheden of inzichten gaat het om informatief leren. De klassieker waarbij wordt aangenomen dat de benodigde informatie al aanwezig is. Het is de taak van de lerende om deze te begrijpen en eigen te maken.

2. Onderzoekend leren
Onderzoekend leren begint vanuit een hoe-vraag. Het kan gaan over van alles, zoals een onderwerp, de stand van zaken of hoe iets is ontstaan. In tegenstelling tot informatief leren, gaat onderzoekend leren echt uit van nieuwsgierigheid en werkt vooral in situaties waar nog geen vaste oplossing is.

3. Transformatief leren
Soms gaat het niet om het leren van nieuwe kennis, maar om het ontwikkelen van een nieuwe manier van denken. Bijvoorbeeld wanneer iemand geacht wordt over te gaan naar zelfsturing. Om dit te bereiken, moeten bestaande manieren van leren worden doorbroken om op een andere manier weer met elkaar in verband te worden gebracht.

4. Ervaringsleren
Ervaringsleren komt voort uit de vraag naar persoonlijke effectiviteit. Het draait om leren over jezelf in relatie tot je ervaringen, je omgeving en anderen. We leren door dingen te doen en daarna te reflecteren: wat ging goed, wat niet, en waarom is dat zo?

5. Impliciet leren
Dit is de meest natuurlijke vorm van leren, waarbij het leren zelf niet expliciet wordt benoemd. Het gebeurt vaak onbewust, gewoon door ervaring in de praktijk. Bijvoorbeeld door het omgaan met onverwachte situaties en veranderingen, waarbij je nieuwe vaardigheden en inzichten opdoet zonder dat je je ervan bewust bent dat je aan het leren bent.

6. Generatief leren
Generatief leren focust op de noodzaak van vernieuwing binnen een organisatie. Het omvat zowel het verdiepen in bestaande patronen als het ontwikkelen van nieuwe inzichten, procedures en werkwijzen.

7. Collectief leren
Collectief leren ontstaat door de toenemende complexiteit van werk, waarbij samenwerking nodig is om problemen op te lossen. Voorbeelden hiervan zijn opgavegericht werken bij de overheid of vraagstukken zoals klantgerichtheid en besluitvorming. Het gaat om gezamenlijke processen én resultaten.

Huidige trends in leren & technologie

De huidige trends in leren laten een duidelijke verandering zien in hoe we omgaan met kennisoverdracht en ontwikkeling. Waar traditionele leermodellen lange tijd gebaseerd waren op herhaling, motivatie en reflectie, worden deze nu steeds vaker aangevuld of vervangen door interactieve, data-gedreven en gepersonaliseerde leerervaringen. Technologieën als AI, VR en AR spelen hierin een belangrijke rol. Dit maakt sommige grondtonen, zoals passieve kennisoverdracht, minder passend in de moderne werkomgeving.

Daarnaast zien we een groeiende trend in zelfsturend leren. Waar vroeger de nadruk lag op instructie gestuurd leren, ligt nu meer de focus op autonomie en zelfsturend leren. Dit vraagt om een herdefinitie van klassieke grondtonen, waarbij leren steeds meer in handen ligt van de lerende zelf.

Ook speelt de wetenschap een belangrijke rol in de manier van leren. Nieuwe inzichten uit de neurowetenschappen en psychologie laten zien hoe belangrijk balans is voor het leerproces. Zo is er nu meer aandacht voor het belang van rust, het vermijden van afleiding en het in balans houden van het brein. Traditionele ideeën, zoals het principe van ‘constant oefenen’, moeten hierdoor opnieuw bekeken worden.

Tenslotte verandert ook de vorm waarin leren plaatsvindt. Dit gebeurt steeds vaker informeel en hybride, zoals op de werkplek of zelfs via social media. Dit vraagt om andere grondtonen, waarbij flexibiliteit en integratie met werkprocessen een stuk belangrijker zijn geworden dan formele leerstructuren.

Wat verandert het meest?

Grondtonen zoals feedback en sociale interactie worden sterk beïnvloed door technologie. Automatisering, AI en data-analyse maken deze processen dynamischer en persoonlijker, maar soms ook minder menselijk. Tegelijkertijd komt reflectie onder druk te staan door de toenemende focus op snelheid en efficiëntie, terwijl juist langzamere, diepgaande denkprocessen essentieel zijn voor duurzaam leren. Dit roept een interessante discussie op: hoe vinden we de balans tussen snelheid en diepgang? Misschien een goed onderwerp voor een volgende blog.

Wat blijft echter tijdloos? Motivatie, zingeving en herhaling blijven de kern van elk leerproces. Hoewel deze aspecten ondersteund worden door nieuwe technologieën, blijft de essentie onveranderd: mensen moeten de wil hebben om te leren, begrijpen waarom het relevant is, en blijven herhalen om het te onthouden.

Afsluiting

Nu je meer weet over de verschillende grondtonen, welke past het beste bij jouw organisatie? Denk erover na en ontdek hoe je deze kunt integreren in je leerprocessen. Benieuwd welke grondtoon jouw organisatie vooruit helpt? Laten we er samen over praten!