Tijdens langere autoritten luister ik graag naar podcasts. Onderweg naar Groningen luisterde ik vorige week naar een podcastaflevering van Brainbakery over het Illusory Truth Effect (illusoire waarheidseffect): de neiging om te geloven dat valse informatie correct is na herhaalde blootstelling. Ik leg je graag uit wat het is, hoe het werkt en hoe je dit kunt vermijden.

Wat is het Illusory Truth Effect?

Het Illusory Truth Effect gaat over het effect van het herhalen van informatie. Dat we bij herhaling informatie beter onthouden, dat wist je waarschijnlijk al wel. Maar dat is niet het enige. Het blijkt dat hoe vaker je iets hoort, hoe ‘waarder’ het wordt. Ook al is het complete onzin, het wordt steeds meer waarheid in je brein. Elke keer wanneer je de informatie ziet, hoort of leest, gaat het naar hetzelfde vakje in je brein. Het brein krijgt dan bevestiging dat deze informatie waar is. Hoe vaker we iets horen, hoe beter we het onthouden en hoe ‘waarder’ het wordt.

Hoe werkt het?

Ik geef je graag een voorbeeld hoe het Illusory Truth Effect in de praktijk werkt. In de podcast van Brainbakery wordt de zin ‘de aarde is plat’ als voorbeeld genoemd.

Wanneer je niet weet wat voor vorm de aarde is, dan is dit nieuwe informatie voor je brein. Deze informatie wordt opgeslagen, en als je dit een aantal keren leest of hoort, dan gaat je brein het opslaan als de waarheid. Zelfs als het niet klopt!

Hoe zit dat? Er komt elke dag ontzettend veel informatie binnen, daarom wil het brein zo energiezuinig mogelijk werken. De informatie die op dat moment binnenkomt, hebben we al eerder tot ons opgenomen en is al opgeslagen. Bij herhaling is het herkenbare informatie en krijgt het brein dus bevestiging dat deze informatie klopt.

Toch zullen de meesten van ons bij het horen van deze zin het echter niet als waarheid opslaan. Dit komt omdat wij ons hele leven al horen dat de aarde rond is. We hebben dit op school geleerd, er foto’s van gezien en er informatie over gelezen. Deze informatie is al als waarheid opgeslagen, waardoor we niet opeens geloven dat de aarde plat is.

Hoe kun je het vermijden?

Zoals je net al kon lezen, vult het brein dit zelf als waarheid in. Het is dus best lastig om dit te vermijden, omdat het automatisch gebeurt. Maar wat waar is in jouw hoofd, is niet altijd de waarheid. Je brein denkt dat dit de waarheid is, waardoor het lastig is om deze overtuiging te veranderen. Je moet dan als het ware tegen je eigen brein vechten om deze gedachte aan te passen. Je gaat informatie ook niet zomaar heroverwegen, omdat je brein denkt dat je het al weet.

Toch kun je er wel iets aan doen! Wanneer je informatie tot je neemt, kun je bedenken of dit betrouwbare informatie is. Van wie komt de informatie? Is het een betrouwbare bron? Zo niet, dan kun je dit het beste zelf ook nog onderzoeken. Er wordt tegenwoordig ontzettend veel informatie verspreid, waar ook veel informatie tussen zit die helemaal niet klopt. Neem dus niet alles voor waarheid aan, maar onderzoek zelf ook of de informatie echt klopt. Hiermee voorkom je dat je brein de verkeerde waarheid opslaat.

Het Illusory Truth Effect laat dus zien hoe herhaling ons kan doen geloven in onjuiste informatie, zelfs als we beter weten. Dit effect wordt niet alleen gebruikt voor de verspreiding van desinformatie, maar kan ook bewust worden ingezet voor educatieve doeleinden. Door belangrijke informatie strategisch te herhalen, kunnen we leerprocessen versterken en het begrip bij deelnemers en medewerkers verbeteren.

Blijf altijd kritisch en zoek naar betrouwbare bronnen, zowel in het dagelijks leven als in je professionele beslissingen. Wil je meer informatie over het Illusory Truth Effect en hoe je dit fenomeen kunt toepassen in leeromgevingen? Neem dan contact met mij op! Ik help je graag verder om deze inzichten effectief te gebruiken.